In de documentaire ‘Wie ik was voordat ik was’ vertelt performancekunstenares Moniek Toebosch over haar grote inspiratie, filmmaker Frans Zwartjes. ‘Die man heeft mij bevrijd van alles wat hoort’, zegt ze. Want: ‘Er hoort niets’.

Dat niets aantrekken van wat er wel of niet hoort maakte Moniek Toebosch tot een inspirerende, vrije en moedige geest die ik graag eens de Staat van het Theater, de openingsspeech van het Nederlands Theater Festival had horen uitspreken. Want behalve kunstheld was Moniek een visionair die al in het jaar 2000 de Ideale Partij bedacht: een ‘open-source’ partij met een virtuele lijsttrekker waarbij iedereen zijn bijdrage kon leveren aan het politieke partijprogramma. Een paar jaren later, in 2007, was ze te gast bij de oerversie van het verdiepingsfestival binnen het Nederlands Theater Festival, Nieuwe Grond, toen nog georganiseerd op een landgoed in Driebergen.

Daar riep een gemaskerde Toebosch een internationaal gezelschap van jonge kunstenaars op tot de oprichting van de F*ART, het First Art Rescue Team.

Goals of the First Art Rescue Team:

1. To rescue the world from indifference, through:
   1. Art rescue parties
   2. Personal art rescue interventions in private houses
   3. Liberating rescue performance actions in government buildings, tv studios, supermarkets, football stadiums, hospitals, schools, universities, factories, corporate offices and the public domain.
2. To prevent art from being limited by the actions of government, the (cultural) elite, and mass-media.
3. To update new territories for artistic activism through virtual input and exchange www.firstartrescueteam.eu).
4. To set up new educational models for art activism.
5. To establish secret factories for art weapons.
6. To train and finance undercover armies of artists for intervention / rescue operations in villainous states.
7. To encourage advanced research into the different connotations of art in relation to activism and to restore successful concepts of extreme art activism as a model.
8. To bring artists in action as staff members in public, private, health, education and business organisations & enterprises to renew business policy, to refresh communications and to create inventive products.
9. To create a worldwide fund for engaged artists and art activism.

F_ART FLYER 2

Moniek overleed 24 november 2012. Haar idealen werden niet gerealiseerd. Zowel de Ideale Partij als de F*ART stierven een vroegtijdige dood, maar Toebosch was haar tijd vooruit.

Inmiddels is het een en al ‘open source’ en ‘bottom-up’ wat de klok slaat. De autonomie van de kunst is een hot issue. Het een na het andere manifest ziet het licht en er lijkt een groeiende behoefte aan een nieuwe internationale beweging die staat voor een positieve revolutie binnen en buiten de kunsten.

Die onvrede lijkt nog ongericht maar stelt ondertussen alles ter discussie: het ‘rendementsdenken’, machtsverhoudingen, technocratisering, de prestatiemaatschappij, ongelijkheid, economische modellen, visie-angst, perfectionisme, de verantwoordelijkheid voor een duurzame toekomst, robotisering, de informatie-overload, en de schotten tussen zorg, onderwijs, bedrijfsleven en publieke- en private organisaties, waarbij Toebosch voor de kunstenaar een verbindende rol zag weggelegd.

Het is een razend interessante tijd waarin niets meer vanzelfsprekend is, waarin grenzen vervagen en het oude op haar grondvesten schudt. Ook het theater en daarmee het Nederlands Theater Festival hebben te maken met die dynamiek. De schouwburgen veranderen, de praktijk van aanbod- en afname is volop in beweging, de grenzen tussen disciplines vervagen maar ook de scheiding tussen bijvoorbeeld de kleine en de grote zaal is niet langer evident. Het publiek schakelt en lijkt meer dan ooit ongrijpbaar in haar voorkeuren. Of/of heeft plaats gemaakt voor en/en: alles kan naast elkaar  bestaan.

Al deze tendensen zie je terug in het festivalprogramma van dit jaar. Het levert een veelvormig en gelaagd festival op, waarin zowel de nieuwe theaterbezoeker als de ervaren veelkijker iets van zijn gading vindt. Een festival dat speelt met grenzen en niet alleen zichzelf maar ook de kunst en het theater ondervraagt. Publiek en professionals zijn van harte uitgenodigd om aan het gesprek deel te nemen. In kleiner verband tijdens de nagesprekken of in groter verband tijdens een van de grote debatten die Nieuwe Grond organiseert.

Want vrije geesten die met elkaar in dialoog gaan over de transitie waar iedereen de mond vol van heeft, zijn hard nodig om tot echte veranderingen en positieve oplossingen te komen. Mensen die zich niets aantrekken van wat hoort of niet hoort, maar bevragen, zoeken en durven te mislukken.

Tot voor kort stond Moniek Toebosch nog in mijn telefoon. Toen ik onlangs op de whatsapp zag dat ze even online was geweest vermoedde ik een teken uit het hiernamaals. Een dringend verzoek aan de geheime cellen van de F*ART om in actie te komen. De realiteit is simpeler. Haar mobiele nummer is nu van iemand anders. Maar toch.