In een informeel rondetafelgesprek met de PvdA zo’n twee jaren geleden stelde ik Hans Spekman voor om 15.000 partijkantoren te openen in de wijken. Ik bedoelde het niet eens ironisch. Als 15.000 leden een bordje op de deur plaatsten met daarop het partijlogo en ‘iedere maandag inloop tussen 17 en 18 uur’, zo suggereerde ik, zouden buurtbewoners hun verhaal, zorgen, frustraties of ideeën kunnen delen met ‘die PvdA-er om de hoek’ en de afstand van de Partij tot de samenleving in een keer drastisch worden verkleind. Een ‘outside the box’ suggestie natuurlijk, maar toch… Het gesprek mogelijk maken; dat zou toch moeten kunnen.

Alles is communicatie. Veruit de meeste mensen zijn gewoon aardige mensen. Daar komen we achter door meer met elkaar te praten. Ik begrijp de realiteit van de politiek op dit moment, maar ik ga niet mee in het grote doemdenken over een nieuwe wereldorde die als een duistere macht over onze planeet zou heersen. Kom nou zeg. Zoveel eer gun je Trump en Poetin toch niet? Natuurlijk ben ook ik een dag verdoofd geweest na de verkiezing van Trump. Maar op zo’n moment biedt een boek gevonden in een online antiquariaat mij troost: ‘Martin Luther King wandelt in de liefde’, zijn gebundelde preken uitgegeven in 1964.

Een bevlogen, wijs, liefdevol, onsentimenteel boek, uitgebracht in een tijd die me nog veel en veel duisterder toeschijnt dan de onze. Waarin King uitvoerig schetst hoe creativiteit en altruïsme kunnen worden ingezet voor een betere wereld en hoe we met een ‘waakzame geest en een teder hart’ gestalte kunnen geven aan ons actieve burgerschap. Dominee King legt uit hoe God tegelijkertijd streng en zacht kan zijn. En hoewel ik niet religieus ben ligt wat mij betreft in die uitleg besloten wat de weg van nieuwe progressieve leiders zou moeten zijn.

Steeds weer wijst King ons op onze eigen verantwoordelijkheid. Of willen we dat liever niet meer horen? Ik voel me namelijk wel verantwoordelijk. Ook voor de verkiezing van Trump. Al ben ik geen Amerikaans staatsburger.

We hebben een eigen verantwoordelijkheid om ons niet mee te laten sleuren in de maalstroom van het populisme dat we zo vrezen en om niet zoals Clinton mee te gaan in kwetsende retoriek, maar om een nieuwe taal te spreken en wereld uit te vinden waar we met zijn allen beter af zijn. Anders dan frontaal de aanval op een spook te openen is het effectiever om in stilte aan mooie plannen te werken en voor jezelf een liefdevolle omgeving te creëren waarin, al dan niet fictieve,  demonen buiten de deur blijven. De macht van het individu is wat dat betreft ongekend. ‘Op wie zijn innerlijke licht brandend houdt, krijgt de duisternis geen greep’.

Ik zie het populisme niet als een bedreiging. Ik zie het als een beweging die komt en weer ten onder gaat, al zal dat niet zondermeer vanzelf gaan. Ik zie het daarom vooral als een kans om de dingen wezenlijk beter te doen dan ik ze deed. En om het te betrekken op mijn eigen vak, het theater, denk ik nog maar weer eens aan Bas Heijne en zijn Staat van het Theater: ‘Het theater is wakker geschud omdat men zelf hard geconfronteerd werd een wereld waarin allerlei krachten zijn losgewoeld die schreeuwen om duiding, om inzicht, om bewustwording. Die schreeuwen om – ja – theater’.

We roepen allemaal, links of rechts, om het hardst hoe het niet moet. Maar de toekomst is aan hen die er aan bouwen. Er is een grote nood aan praktische idealisten die de handen uit de spreekwoordelijke mouwen steken.

Trump is een wake-up call. Niet de eerste. Niet de laatste en laten we wel wezen: in feite de zoveelste. Maar wel een verdomd goede reden om terug te gaan naar essenties zoals King die ooit predikte: ‘De hoop op een veilige, leefbare wereld berust bij de geschoolde non-conformisten die zich aan vrede, gerechtigheid en broederschap hebben gewijd’.

Als je dat niet meer gelooft, heb je de verkiezingen pas echt verloren.