Vlak voor de corona-crisis uitbrak drukte ik mijn collega’s van de landelijke festivals op het hart om vooral niet te vergeten hoe zwaar de afgelopen maanden waren geweest. De aanvragen voor het nieuwe kunstenplan hadden veel van ons gevergd. Eigenlijk was het nauwelijks te doen, zo veel aanvullende, vaak onmogelijke vragen moesten er worden beantwoord om een meerjarige aanvraag in te kunnen dienen. Het gevaar was, zo schatte ik in, dat we het ‘leed’ al snel weer zouden vergeten om vervolgens weer keurig over te gaan tot de orde van de dag.

En toen kwam corona. Vermoeidheid maakte plaats voor adrenaline. Een van de schitterende eigenschappen van de mens is zijn probleemoplossend, creatieve vermogen. De corona-crisis was nog maar net begonnen of talloze mensen getuigden van wat dominee Martin Luther King Jr. ooit ‘scheppend altruïsme’ noemde: het verzinnen van creatieve manieren om anderen te helpen, zonder enige vorm van eigenbelang.

Ook de culturele sector ging meteen aan de slag. Het theater, dat haar kracht ontleent aan samenkomst, schakelde waar mogelijk over naar online. Werk waarvoor men onder normale omstandigheden betaald zou worden werd gratis gedeeld; het vragen om giften werd daarentegen eerder regel dan uitzondering, iets wat voor 13 maart in Nederland beslist geen gewoonte was.

Koortsachtig wordt sinds de sluiting van theaters, concertzalen, bioscopen en musea gezocht naar mogelijkheden voor een positieve doorstart. The show must go on, maar tegen welke prijs is de vraag. Daarover lopen de meningen uiteen. De kans is groot dat de rekening uiteindelijk betaald wordt door de minst verdienenden: de zzp-ers en flexwerkers, de artiesten. De solidariteit zal aardig op de proef worden gesteld het komende jaar. Weinig gezelschappen en theaters kunnen zich immers de beperkt gevulde zalen van de 1,5 meter samenleving veroorloven.

Toch is het misschien verstandig, omdat het vooralsnog ongewis is wat er gaat gebeuren en hoe lang het duurt voor deze crisis voorbij is, het moment aan te grijpen om uit de actiestand te komen en de rust te nemen om alles eindelijk eens rustig te laten bezinken.

Donut economie

Onze oververmoeidheid van voor de intelligente lockdown had namelijk al een dringend signaal moeten zijn: we kunnen zo niet verder. Dat wisten we eigenlijk al sinds die bezuinigingen van 200 miljoen, nu negen jaren her. Nog voor Kate Raworth met haar donut economie op de proppen kwam voelden we al instinctief aan dat blijven inzetten op groei, op het vergroten van onze winsten (of eigen inkomsten zo u wilt), het genadeloze rendementsdenken, ons kwetsbaar zou maken en dat we dringend behoefte hadden aan een herdefiniëring van waarde, herverdeling van middelen en een circulaire economie.

‘Om een globale ecologische catastrofe te voorkomen moeten we ons leven drastisch veranderen’, zegt de Duitse cultuurfilosoof Peter Sloterdijk toch al ruim een decennium. ‘De mensheid moet inzien dat de huidige mateloze manier van leven – de ‘frivoliteitscultuur’ – niet kan blijven voortbestaan’.

Daarom is het zo belangrijk dat we deze pas op de plaats nuttig besteden om een visie te ontwikkelen die gaat over de langere termijn. Over een periode van 25 jaar. Of wat de Boeddhisten betreft: neem vast je verantwoordelijkheid voor een volgend leven.

We moeten inzetten op het herstellen van de sector. Niet alleen om aangerichte schade aan het fijnmazige systeem van talenontwikkeling vanuit de marge naar de top te herstellen maar ook herstel in de zin van letterlijk her-stellen, opnieuw zetten, herinrichten.

In de komende paar blogs zal ik daarom reflecteren op de eerste vijf sleutels die naar mijn inzicht de deur openen naar een nieuwe, duurzame en opwindende toekomst, voor ik in een latere publicatie dieper op de materie inga met vijf nieuwe sleutels, die je misschien als minder voor de hand liggend voor komen.

Wordt vervolgd in de komende vijf weken.